En een beter leven kreeg ze. Want ze kwam uit de binnenlanden van China, uit Changsha, een stad in het hart van China. Ze werd gevonden door twee lieve Shanghaise vrouwen die voor zaken in Changsha moesten zijn. Ze hoorden zacht gepiep en zagen in een zijstraatje een jonge hond aan een paal gestrikt. De draad had een diepe snee in haar hals veroorzaakt. Ze maakten haar los en namen haar mee naar hun hotel. En de volgende dag op het vliegtuig naar Shanghai. Toen zaten ze opeens met een hond op veertienhoog. Daarom gingen ze op zoek naar een adoptiegezin.  

Xiaohei was de liefste, trouwste hond ter wereld. Heel slim en heel contemplatief. Ze kon tijdens een wandeling plotseling gaan zitten en minutenlang voor zich uit staren, haar neus in de wind, terwijl alleen haar oren bewogen, als gevoelige antennes (ze had spitse, fluweelzachte oren). Ik had graag willen horen wat zij allemaal hoorde. Ik had ook graag willen weten wat ze allemaal rook en hoe ze die geuren interpreteerde. Wat zijn de zintuigen van mensen toch beperkt. Ik stelde me voor dat de geursporen die zij volgde vergelijkbaar waren met het lezen van een boek. 

Toen we terug naar Nederland gingen, vloog ze met ons mee, onze dierbare reisgenoot. En toen, mooie jaren later, vertrok ze op een dag naar de Elysese velden – zo zie ik het graag: dat ze daar heerlijk door het wuivende gras rent en in de zon zit. Maar ze was dus dood en ik kon niets anders dan dezelfde rondjes blijven lopen die ik eerst met haar liep. In mijn hoofd begon ik haar brieven te schrijven. 

Die brieven gingen over de diepe band tussen ons, en gaandeweg over veel meer, over de bijzondere relatie tussen dier en mens, over de vraag waarom we het ene dier koesteren als onze trouwste vriend en het andere zonder blikken of blozen opeten. Ik realiseerde me dat het veel te maken heeft met zien, met kijken. Dat de mens met de dingen die hij niet ziet geen relatie aangaat, er niet door geraakt wordt. Uit het oog uit het hart.  

Ik kwam er ook achter dat we een stuk van onze ziel zijn kwijtgeraakt in ons geconditioneerde, technologische, leven. Dat we soms wel lijken op machines. Precies zoals de filosoof Descartes het ooit zei over dieren. Hij zei dat dieren geen ziel hebben omdat ze niet kunnen denken. Het zijn dus net machines, zei de filosoof. Het grappige is dat Descartes zelf een hondje had, monsieur Grat, en dat hij dus heus wel gezien heeft wat een levende ziel zijn huisdier was. En zo leidden mijn brieven van het een naar het ander, een gedachtestroom over wie wij zijn als mensen, over onze dwaze superioriteit, en over het woordeloze geluk dat dieren ons kunnen geven. Dat werd Je hond eet je niet op. 

Petra Quaedvlieg is journalist en schrijver. Meer info op www.petraquaedvlieg.nl 

Elke maand schrijft één van onze auteurs een column over het boek dat zij recent – of minder recent – geschreven hebben. De columns geven een voorproefje op het boek of vertellen een extra verhaal dat het boek niet gehaald heeft.

1. Waarom moet je dit boek lezen?

Een bekend adagium (van K. Schippers) is dat poëzie, of kunst in het algemeen, het bijzondere gewoon maakt en het gewone bijzonder. Wat voor velen gewoon of alledaags is, wordt naar bijzondere proporties verheven. Dit alledaagse zoals onze straat, de stoep, het paadje of onze buurt is dan niet meer alleen een achtergrond, maar wordt toneel.

Niks is zo alledaags als het ommetje, het maken van een kleine wandeling door de buurt. Voor velen gaat het aan hen voorbij. Het is dan simpelweg een ruimte om van A naar B te komen. Een tussenruimte, zoals Pieter Hoexum het noemt. Met dit boek laat Hoexum ons nauwkeuriger kijken naar deze tussenruimtes. Het zijn niet alleen ruimtes om je naar de bestemming te brengen, maar essentiële ruimtes op zichzelf.

Als je dit boek leest, leer je meer over deze tussenruimtes. Maar bovenal leer je beter naar het gewone en alledaagse om ons heen te kijken. Zoals in het ommetje zelf neemt het boek geen standpunt in. Het blijft lopen, zwerven, mijmeren. Soms staat het stil, maar niks staat vast want men kan altijd weer verder lopen.

2. Wat vind je goed aan deze auteur?

Pieter Hoexum brengt op een eigenzinnige manier veel verschillende soorten bronnen bij elkaar. Hij trekt in zijn korte beschouwingen een rode draad door filosofische en stedenbouwkundige boeken evenals romans en gedichten. Het boek blijft overtuigend en verwonderend tegelijkertijd.

3. Wat is je favoriete passage/hoofdstuk uit het boek en waarom?

Het hoofdstuk ‘Tussen ontlopen en ontmoeten’ is een van mijn favoriete hoofdstukken van het boek. In dit hoofdstuk probeert Hoexum de vinger te leggen op wat een openbare ruimte leefbaar maakt. Er zijn veel stadsplanologen die pleiten voor een openbare ruimte die aanzet tot ontmoetingen. Hoe meer ontmoetingen, hoe beter. Toch is dit volgens Hoexum slechts één kleur in het hele spectrum. Ontmoetingen in het openbaar met vreemden zijn waardevol, maar ook zeldzaam. Het kunnen ontlopen van elkaar is net zo belangrijk en schept ruimte. Deze ruimte betekent dat er ook ruimte is voor verschillen tussen mensen. Ontmoeten komt namelijk neer op het uitvlakken van verschillen. Terwijl de openbare ruimte er juist is om het samenleven met verschillen mogelijk te maken. Hiermee maak je, in de woorden van Hoexum, paradoxaal genoeg juist ruimte voor ontmoetingen.

4. Welk(e) gelijksoortig(e) boek(en) zou je aanbevelen?

Boomtijd – Beitske Bouwman
Landschap (be)leven – François Jullien

Dat we op dit moment geconfronteerd worden met meerdere planetaire uitdagingen is geen nieuws. Klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, en vervuiling van bodem, water en ons eigen lijf. Al hebben menselijke acties mondiale consequenties, we hebben nog geen manier gevonden om ons wereldwijd op een duurzame manier te verhouden tot de natuur.

Verrassend genoeg kunnen juist kleine eilanden inspiratie bieden om die grote uitdagingen aan te gaan. Alle eilanden ter wereld vormen samen een regenboog aan mens-natuurrelaties. Het zijn duizenden miniatuurwerelden die in bepaalde opzichten op elkaar lijken maar in andere juist van elkaar verschillen. Door al die eilanden in samenhang te bekijken kunnen we zien waarom sommige eilandsamenlevingen er wel in slagen een duurzame relatie aan te gaan met het lokale ecosysteem, en anderen niet.

Voor mijn onderzoek naar mens-natuurrelaties heb ik in de afgelopen jaren verschillende eilanden bezocht en bestudeerd. Een belangrijke reden om De wereld in het klein te schrijven was om mijn fascinatie voor eilanden te delen en te laten zien wat hen zo bijzonder maakt. Alle eilanden samen beslaan slechts een fractie van het wereldwijde landoppervlak maar leveren een disproportionele bijdrage aan de verscheidenheid van het leven op aarde.

Eilanden bevinden zich echter ook in de frontlinie van de biodiversiteitscrisis: het merendeel van de uitgestorven soorten leefde op eilanden. Ook bij andere mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en zeespiegelstijging worden eilanden vaak hard getroffen en komen gevolgen sneller tot uiting. Op eilanden liggen wereldwijde milieuveranderingen onder een vergrootglas.

Door hun afgebakende grenzen, isolatie en beperkte oppervlakte, wordt op eilanden duidelijk zichtbaar in welke mate samenlevingen verweven zijn met hun lokale ecosysteem. Maar net als in Nederland, zijn ook eilandsamenlevingen sterk afhankelijk van (voedsel)importen van elders.

Op wereldschaal gaat deze truc niet werken, er is geen planeet B waar we ons voedsel vandaan kunnen halen als het hier even tegenzit. In die zin is de eiland-aardemetafoor treffend: het benadrukt dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Anderzijds doet deze metafoor geen recht aan de enorme variatie aan lokale mens-natuurrelaties en aan de mate waarin verschillende plaatsen op aarde met elkaar verknoopt zijn. Ieder eiland is een uniek experiment van mens en natuur. Laten we de inzichten die zijn opgedaan in die talloze lokale experimenten wereldwijd met elkaar delen. We moeten lokaal aan de slag maar ons er tegelijkertijd van bewust zijn dat we samen één aarde delen, want als eilanden kleine werelden zijn, dan is de aarde een archipel.

Sietze Norder (1987) werkt als universitair docent bij de Universiteit Utrecht en doet onderzoek naar biodiversiteit, culturele diversiteit, en mens-natuurrelaties. Hij promoveerde aan de universiteit van Lissabon op een onderzoek over eilandbiogeografie. In 2024 verscheen bij Noordboek een heruitgave van zijn boek De wereld in het klein. Wat eilanden ons vertellen over de relatie tussen mens en natuur.

Elke maand schrijft één van onze auteurs een column over het boek dat zij recent – of minder recent – geschreven hebben. De columns geven een voorproefje op het boek of vertellen een extra verhaal dat het boek niet gehaald heeft.

Polderpower is een rijk geïllustreerde ode aan bijna vijftig Nederlandse zangeressen uit ruim 65 jaar nederpop. In het boek vertellen zij openhartig over hun dromen, het ontdekt worden, succes en het behouden daarvan, concessies doen, (over)leven in een mannenwereld en grensoverschrijdend gedrag. Met bijdragen van onder anderen Anita Meyer, Angela Groothuizen, Edsilia Rombley, Ellen ten Damme, Roxeanne Hazes en Numidia El Morabet biedt het boek een unieke kijk op de rol van vrouwen in de Nederlandse popmuziek.

2. Wat vind je goed aan deze auteur?

Tim Treffers is niet alleen journalist en nederpopkenner, maar ook muzikant. Hij brak als zanger door in Japan, waar hij op tour ging en drie albums opnam. Zijn ervaring als muzikant geeft hem een uniek perspectief op de muziekindustrie. Daarnaast heeft hij met Carolien Borgers de podcastserie De Nederpopcast gemaakt, wat zijn jarenlange interesse en kennis van de Nederlandse popmuziek onderstreept. Zijn enthousiasme voor vrouwen in de nederpop komt dan ook goed in het boek naar voren en werkt aanstekelijk.

3. Wat is je favoriete passage/hoofdstuk uit het boek en waarom?

Met name de hoofdstukken over de jaren negentig en de jaren nul zijn favoriet. In zijn inleidingen hierbij schetst Tim een heel herkenbaar tijdsbeeld. Liedjes als No limit van 2 Unlimited, Nobody’s wife van Anouk en Automatic van EliZe nemen je even mee terug in de tijd. Daarnaast is het indrukwekkend hoe het boek de persoonlijke verhalen van de zangeressen samenbrengt. Deze verhalen zijn niet alleen inspirerend, maar ook belangrijk voor het begrijpen van de evolutie van de Nederlandse popmuziek en de rol van vrouwen daarin.

4. Welk(e) gelijksoortig(e) boek(en) zou je aanbevelen?

Als je geïnteresseerd bent in Polderpower, zijn de volgende boeken wellicht ook de moeite waard:

• Margriet Eshuijs van Roel Smit: Deze biografie neemt de lezer mee op een roadtrip door het leven van Margriet Eshuijs en volgt haar muzikale carrière met alle hoogte- en dieptepunten: succes, tegenslag, huwelijk, liefde en eenzaamheid.
• Dagboek van de popmuziek van Denis Michiels: Een naslagwerk dat de geschiedenis van de popmuziek documenteert, met aandacht voor zowel bekende als minder bekende artiesten.

In de vijf jaar tot publicatie van het boek heb ik intensief bronnenonderzoek uitgevoerd, in ongeveer 30 archieven in binnen- en buitenland. Het moeilijkste was voor mij niet het onderzoeksproces zelf maar het stoppen met onderzoeken. iets wat ik eerder ook had ervaren toen het definitieve manuscript van mijn eerste boek werd opgeleverd aan de uitgever. Jarenlang was ik druk met het uitvoeren van archiefonderzoek en het verwerken van steeds weer nieuwe informatie en details in het verhaal. Zo’n onderzoek houdt een historicus, mij in ieder geval, iedere dag bezig. Het is daarom niet gemakkelijk daar een einde aan te maken.

Natuurlijk leidt het publiceren ook tot mooie dingen. Het is goed om er een keer een punt achter te zetten en de resultaten van je onderzoek wereldkundig te maken. Mijn onderzoek over de Sicherheitspolizei maakte namelijk veel los onder het lezerspubliek. Hoewel het geen gemakkelijk onderwerp is en het direct raakt aan het nog steeds actuele maatschappelijk debat over ‘goed’ en ‘fout’ in de oorlog, waren de reacties steeds positief. Zowel van nazaten van slachtoffers van de Sicherheitspolizei als van nazaten van mannen die in de oorlog de kant van de Duitsers hadden gekozen. Iedereen is in zekere mate op zoek naar antwoorden.

Zo kwam ik al tijdens mijn onderzoek in contact met de kleindochters van Roelof Koops uit Hoogeveen, die in het najaar van 1944 door Nederlandse manschappen van de Sicherheitspolizei uit Assen uit huis werd gehaald en ’s nachts op straat werd doodgeschoten. Weduwe Koops had na de oorlog nooit willen spreken over wat er met haar man was gebeurd en haar dochtertje was te jong geweest om de tragedie bewust mee te krijgen. Hoewel weduwe Koops nog wel van plan was geweest om op haar sterfbed te praten over de dood van haar geliefde, kwam dit er uiteindelijk niet meer van.

Het gevolg was dat de nazaten van Koops niet wisten waarom en door wie hun opa en vader was vermoord. Tijdens mijn onderzoek vond ik in het Nationaal Archief de antwoorden op deze vragen. Ook bleek dat weduwe Koops in de jaren na de bevrijding uitgebreid had getuigd tegen de daders van de moord, zodat haar kleindochters toch nog haar verhaal te horen kregen, al was het indirect.

Mijn gesprekken met de kleindochters van Koops bewezen voor mij de grote waarde van dit soort historisch onderzoek: het niet weten wat er is gebeurd, is het ergste wat er is. Ik ben enorm blij dat ik met mijn onderzoek heb kunnen bijdragen aan het beantwoorden van dit soort belangrijke vragen.

Marcel Zantingh is historicus en werkt bij Rijkswaterstaat als adviseur op het gebied van explosievenopsporing. Hij schreef het bij Noordboek-Van Gorcum uitgekomen Mensenjacht: Het optreden van de Sicherheitspolizei in Drenthe tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het boek won in 2025 de DHV-prijs.

Elke maand schrijft één van onze auteurs een column over het boek dat zij recent – of minder recent – geschreven hebben. De columns geven een voorproefje op het boek of vertellen een extra verhaal dat het boek niet gehaald heeft.

Waarom moet je dit boek lezen?

De eetbare siertuin is een inspirerende gids die laat zien hoe je een tuin kunt creëren die zowel mooi als functioneel is. Het boek beschrijft meer dan 1.000 planten die eetbaar zijn, waardoor je tuin een bron van voedsel wordt. Het gaat om heel gewone soorten, die misschien zelfs al in je tuin staan, waarvan je niet had verwacht dat deze eetbaar zijn. Per soort wordt aangegeven welke delen eetbaar zijn, worden praktische tips en culinaire suggesties gegeven.

Wat vind je goed aan deze auteurs?

Didier Willery en Pascal Garbe combineren hun uitgebreide kennis en passie voor tuinieren op een toegankelijke en inspirerende manier. Willery, als journalist en tuinfotograaf, en Garbe, als directeur van de Laquenexy Fruit Gardens, brengen zowel praktische ervaring als esthetisch inzicht in hun werk. Hun benadering moedigt lezers aan om creatief te zijn en laat zien dat het eigenlijk heel makkelijk is.​

Wat is je favoriete passage/hoofdstuk uit het boek en waarom?

Het gaat voor mij niet zozeer om één hoofdstuk, maar vooral om de verrassende inzichten die het boek biedt over planten die we allemaal kennen – en waarvan je in eerste instantie niet zou denken dat ze eetbaar zijn. Zo blijken bijvoorbeeld de bloemen van de fuchsia en jonge sparrenknoppen geschikt om kort te wokken. Die voorbeelden laten zien hoe alledaagse sierplanten onverwachte culinaire mogelijkheden bieden, wat de lezer uitnodigt om opnieuw te kijken naar je eigen tuin en de invulling daarvan.

Welke gelijksoortige boeken van Noordboek zou je aanbevelen?

Als je geïnteresseerd bent in De eetbare siertuin, zijn de volgende boeken van Uitgeverij Noordboek ook aan te raden:

• Tuinplantenlexicon van Griselda Kerr: Een praktisch naslagwerk met maandelijkse verzorgingstips voor een breed scala aan tuinplanten.
• De juiste boom voor elke tuin van Martin Hermy: een gids om voor elke situatie en tuintype de geschikte boom te vinden. Ook voor kleinere tuinen

Toen ik het verzoek van de Stichting Mearslach kreeg om een Friestalig kinderboek te schrijven over een Smokkelkind hoefde ik dan ook niet lang na te denken. Het moest gaan over de kinderjaren van het Joodse jongetje Louis Godschalk. Geboren in 1942 te Amsterdam werden zijn ouders verraden op hun onderduikadres en werden ze naar de Joodse schouwburg gebracht. Louis ging naar de kindercrèche aan de overkant tot hij daar werd weggehaald door het verzet. Na veel omzwervingen kwam hij in het gezin Oosterkamp terecht, in Scharnegoutum. De oudste dochter, Hennie, kreeg als taak het jongetje te verzorgen. Na de oorlog trouwde Hennie met Feike Rienstra en ze mochten het jongetje, dat ze Loekie noemden, houden en later adopteren. Loekie wist dat niet, hij dacht dat heit en mama zijn echte ouders waren. Pas op zijn dertiende kwam hij er per toeval op de MULO achter.

Toen ik dat hoorde wist ik: daar gaat mijn boek beginnen, daar in die klas waar hij niets wist terwijl de jongens uit zijn dorp wel op de hoogte waren. Vandaar de titel Sis my wa’t ik bin, een boek voor de groepen 7 en 8 over de zoektocht naar wie hij is.

In Wie ben ik?, de biografie van Louis Godschalk geschreven door Koos Boorsma, kon ik de feiten lezen, maar voor de gevoelens moest ik bij Louis zelf zijn. Hij woonde al jaren in Israël met zijn gezin en hij was niet gewend om het met een wildvreemde over zijn gevoelens te hebben. Laat staan erover te mailen!

De uitgever verzocht me om het Friese boek te vertalen. Ik wilde het verhaal graag in het Nederlands schrijven maar dan totaal anders, zodat het geschikt was voor jongeren vanaf ongeveer 14 jaar. In het kinderboek had ik veel moeten weglaten wat toch wel de moeite van het schrijven waard was, nu kon ik vertellen over de tijd dat Louis ouder werd, naar het beroepsonderwijs ging en in dienst moest. Waar hij ontdekte dat er wel degelijk familieleden van hem waren die na de oorlog hun best deden om hem bij hen in huis te krijgen. De beslissing om hem in Friesland te laten opgroeien werd genomen door de OPK, de commissie voor Oorlogspleegkinderen. Een commissie die in de ogen van Louis een dubieuze beslissing nam die een allesbeslissende invloed op zijn leven had.

In het Nederlandstalige boek Wat het hele dorp wist krijgt de fictieve kleinzoon Lion op zijn zestiende verjaardag een reis naar Nederland aangeboden. Samen met zijn moeder – die ook weinig tot niets weet van het verhaal van haar vader – en grootvader gaan ze naar Scharnegoutum, waar Louis zijn jeugd heeft doorgebracht. Lion maakt filmpjes als opa met moeite zijn verhaal vertelt. Hoeveel kan zijn grootvader eigenlijk hebben? En waarom wordt zijn moeder zo boos? Ik wist meteen waar Wat het hele dorp wist zou eindigen: bij de struikelstenen van de ouders van Louis.

Zoals de grootvader van Lion zweeg, zo had mijn eigen vader ook niets verteld over zijn aandeel in het verzet. Dat vond ik jaren na zijn dood terug in papieren waarin hij verantwoording aflegt over die tijd. De volgende zin heeft me zeer gemotiveerd om dit boek te willen schrijven. “Het motief was rechtsgevoel en de zucht naar vrijheid van geweten en spreken. Vooral ook het feit dat men ons de nazi-wereld-en-levensbeschouwing wilde opdringen deed mij ertoe besluiten illegale lectuur te verspreiden.”

 Bekijk hier Wat het hele dorp wist van Hanneke de Jong.

Elke maand schrijft één van onze auteurs een column over het boek dat zij recent – of minder recent – geschreven hebben. De columns geven een voorproefje op het boek of vertellen een extra verhaal dat het boek niet gehaald heeft.

De Jonge Veer is een prijs voor veelbelovende jonge auteurs die met hun werk een frisse en vernieuwende stem in de Nederlandstalige literatuur laten horen. Jonas Roelens heeft met onder andere ‘De onuitspreekbare zonde’ indruk gemaakt en verdient deze erkenning volop!

Op woensdag 2 april heeft Bart Van Loo de Gouden Ganzenveer ontvangen. Van Loo mocht de Jonge Veer uitreiken aan een aanstormend talent. Hij koos Roelens omdat hij het symbool is van een jonge wetenschapper die er in slaagt zijn kennis te vertalen naar een breed publiek.

Met zijn indrukwekkende werk ‘Mensenjacht’ heeft de geboren Aaldenaar en historicus de prestigieuze DHV-prijs van de Drentse Historische Vereniging gewonnen. In dit boek onthult Zantingh de gruwelijke acties van de Sicherheitspolizei in Drenthe tijdens de Tweede Wereldoorlog, met een focus op de jacht op verzetsleden.

Namens Noordboek-Van Gorcum zijn we trots op Marcel! In een tijd waarin herinneren belangrijker is dan ooit, is dit boek een waardevolle bijdrage aan het behoud van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

De DHV-prijs werd afgelopen zondag uitgereikt en was te zien in een live uitzending van Drenthe Toen. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Drentse Historische Vereniging en is een belangrijke erkenning voor werk dat bijdraagt aan de geschiedenis van Drenthe.

Gefeliciteerd, Marcel, met deze welverdiende erkenning!

Waarom moet je dit boek lezen?
Stinzenplanten in Fryslân is een prachtige en rijk geïllustreerde gids die je meeneemt in de wereld van verwilderde voorjaarsbloeiers in Friesland. Het boek vergroot niet alleen je kennis over stinzenplanten, maar ook over hun geschiedenis en betekenis in de regio. Het is een perfecte manier om je te verdiepen in de rijke flora van Friesland en te leren over de bijzondere rol van deze planten in het landschap.

Wat vind je goed aan deze auteur(s)?
De auteurs van dit boek maken het lezen echt leuk en toegankelijk. Wat ik vooral waardeer, is hoe ze de geschiedenis van de stinzenplanten weten te combineren met natuurkennis. Het is informatief, maar nooit te zwaar. Het maakt het niet alleen leerzaam, maar ook echt interessant.

Wat is je favoriete passage/hoofdstuk uit het boek en waarom?
Hoewel elk hoofdstuk zijn eigen charme heeft, is mijn favoriete hoofdstuk Hoofdstuk 7: ‘Locaties in kaart: Fjildûntdekke’. Zoals de titel al aangeeft, worden hier verschillende locaties in Friesland in kaart gebracht waar je stinzenplanten kunt vinden. Dit maakt het niet alleen informatief, maar ook praktisch, omdat je deze plekken zelf kunt bezoeken om de voorjaarsbloeiers in hun natuurlijke omgeving te bewonderen. Het is echt leuk om de plantensoorten in het echt te zien op de aangegeven locaties! En wees er snel bij, want er zijn nog steeds stinzenplanten te zien.

Welk(e) gelijksoortig(e) boek(en) zou je aanbevelen?

Boekenlijst:

Privédomein – Engelse topontwerpers in eigen tuin | Clare Coulson | ISBN 9789464713237 | 272 pagina’s | Hardcover | Nederlands | Bestel hier

Dahlia – Ode aan de koningin van de pluktuin | Angelo Dorny | ISBN 9789464711899 | 224 pagina’s | Hardcover | Nederlands | Bestel hier

Het ‘Boek van de maand’ is een maandelijkse rubriek waarin één boek extra in de schijnwerpers wordt gezet. Onze medewerkers selecteren de boeken en beantwoorden vier vragen om meer informatie over het boek te geven en je enthousiast te maken om het te gaan lezen.

Ongetwijfeld werken er veel minder vrouwen bij defensie dan mannen, maar vrouwelijke krijgers zijn er altijd geweest. En dat een gemiddeld volwassen vrouwenlichaam zo’n 20 centimeter korter en 15 tot 20 kilo lichter is dan een gemiddeld volwassen mannenlichaam weet iedereen. Ook dat vrouwen borsten hebben. En een beetje ontwerper zou toch kunnen bedenken dat je door die borsten een andere pasvorm nodig hebt. Stel je voor dat we onderbroeken voor mannen ‘speciaal’ gaan noemen omdat het mannenonderlichaam om een andere pasvorm vraagt dan het vrouwenonderlichaam. Wat me het meest treft in dit nieuwsbericht is niet zozeer dat Defensie zo ongelooflijk achterloopt als het gaat om vrouwenemancipatie, maar het gebruik van de term ‘speciaal’.

  Foto van speciale scherfvesten. Bron: Defensie

De term ‘speciaal’ geeft aan dat er wordt afgeweken van de standaard, van datgene wat we normaal vinden. Maar wat is precies normaal?

Normaal kan twee betekenissen hebben: het kan duiden op datgene wat (statistisch gezien) het meeste voorkomt, een gemiddelde, maar het kan ook verwijzen naar hoe iets zou moeten zijn. In het eerste geval heeft ‘normaal’ een descriptieve betekenis, in het tweede geval een normatieve betekenis. Een standaard kan gebaseerd zijn op gemiddeldes van lichamen: een slimme kledingverkoper verkoopt kleding die het grootse deel van de bevolking zou kunnen passen. Dan is die standaard dus descriptief, hij beschrijft wat het gemiddelde is.

Maar bij veel standaarden die we tegenkomen in ons leven is het zeker niet zomaar het geval dat deze het beste past bij de meerderheid. In heel veel gevallen worden standaarden gedefinieerd vanuit een door mensen vastgestelde norm die aangeeft hoe iets moet zijn. Als het om het menselijk lichaam gaat, dan zien we dat de standaard het niet al te oude, niet-beperkte, witte mannenlichaam is. Doet u voor de lol eens een zoekopdracht op Google-afbeeldingen naar ‘menselijk lichaam’ en voilà daar is uw standaard lichaam.

Dat deze ene specifieke vorm van lichamelijkheid – wit, jong, gezond, man – de standaard is (geworden) van het lichaam heeft grote gevolgen voor hoe onze wereld is ingericht. De norm van het lichaam dicteert in hoge mate hoe onze wereld is ingericht, waardoor alle mensenlichamen die niet aan deze norm voldoen veel minder goed passen in de wereld met alle gevolgen van dien: vrouwen die veel vaker een auto-ongeluk niet overleven omdat de air bag die hen zou moeten beschermen enkel is getest op een (standaard) mannen-dummy; vrouwen die niet gereanimeerd worden omdat er enkel geoefend wordt op een dummy zonder borsten en omdat er weinig voorlichtingsmateriaal is waar op te zien is dat een vrouw gereanimeerd wordt; zwarte lichamen die na een COVID infectie sterven omdat de voorhoofdthermometer enkel getest is op mensen met een witte huid; berolstoelde lichamen die een gebouw niet binnen kunnen omdat er enkel trappen zijn; dikke lichamen die nooit naar theater of bioscoop kunnen omdat de stoelen gemaakt zijn voor standaard lichamen.

U ziet, de lijst met misfits tussen lichaam en wereld is nogal divers, en eindeloos… Wellicht heeft u geen moeite om nog andere voorbeelden te noemen. Er zijn ontzettend veel lichamen die (op enig moment) niet passen.

In mijn boek Nieuwe Lichamelijkheid leg ik allereerst uit waarom het idee van het normale lichaam zo dominant is geworden in onze maatschappij, onze gezondheidszorg. Daarnaast presenteer ik een alternatieve kijk op ons belichaamd zijn wat ik omschrijf als ‘materialisme met gevoel’. Dit biedt handvaten voor het beter zorgen: zorgen dat er zoveel mogelijk lichamen passen in deze wereld.

Elke maand schrijft één van onze auteurs een column over het boek dat zij recent – of minder recent – geschreven hebben. De columns geven een voorproefje op het boek of vertellen een extra verhaal dat het boek niet gehaald heeft.