Thomas van Slobbe: Overleeft de natuur onze aandachtseconomie?
Er woedt een strijd om onze aandacht, dat is bekend.
Mijn brein is min of meer verslaafd aan nieuwtjes.
De natuur ontglipt me, ik kan er bijna niets aan doen.
Waarom zou ik dan allerlei offers brengen om, bijvoorbeeld, stikstofuitstoot te beperken?
In mijn nieuwste boek De vrouw die zweeg vertel ik het verhaal van mensen die een uitweg zoeken.
Ik verveel me bijna nooit meer. Er is altijd wat te doen, er is altijd iets te zien. Ik krijg appjes van mijn vrienden, volg het debat over de rellen in Amsterdam, de oorlog in Gaza en in Oekraïne. Ik zit bijna nooit meer buiten voor me uit te staren. Een uur lang kijken naar een molshoop, wachtend op het moment dat deze door een actieve mol diep onder mij in kleine schokjes iets omhoog gestuwd wordt. Vaak tevergeefs. Ik heb de rust niet meer om ’s avonds op de uil te wachten, die soms als een schaduw door de schemer zweeft. En het gedrag van een lijster, net iets anders dan zijn partner, ontgaat me als ik weer een appje krijg. Over Trump, die weer iets heeft gedaan. En Geert Wilders, die ook nu weer erg fel is. En Frenkie de Jong, die weer voetbalt nu zijn enkel is hersteld.
Er woedt een strijd om onze aandacht, dat is bekend. De aandachteconomie raakt mij diep, tot in mijn cellen. Mijn brein is min of meer verslaafd aan nieuwtjes, klaar om steeds meer meningen en feiten te verwerken. Vaak aangestuurd door algoritmen. De natuur ontglipt me, ik kan er bijna niets aan doen. Hoe kan ik iets voelen bij het diepe, trage ritme van de bomen, als alles steeds weer overschreeuwd en onderbroken wordt? Hoe kan ik me verbonden voelen met een plek, met dieren en zelfs met mensen in mijn meest directe omgeving, als ik via appjes en sociale media continu verbonden ben met spannende gebeurtenissen ver weg?
De uil blijft buiten zicht, de lijster is gevlogen. Ik zie ze niet, ik voel er niets meer bij en gaandeweg vergeet ik bijna hoe belangrijk ze ooit voor me waren. The extinction of experience, het is afgelopen met veel van de meest diepe en aangrijpende natuurervaringen. Wat maakt het dan nog uit als er een plant- of diersoort uitsterft? Als het klimaat verandert en de biodiversiteit stap voor stap verbrokkelt? Waarom zou ik dan allerlei offers brengen om, bijvoorbeeld, stikstofuitstoot te beperken? Zo bezien is de kans wel erg klein dat onze natuur de aandachteconomie overleeft.
Maar dat is niet wat ik wil en gelukkig ben ik niet de enige die hiermee worstelt. Veel mensen zoeken zich een uitweg. Zij leggen zich niet neer bij het verdwijnen van natuurervaringen, bij de loskoppeling, vervreemding en versmalling van het leven. Want de stroom van nieuwtjes lijkt vaak leuk, maar werpt een schaduw over onze toekomst, onze ziel.
Wat is er nog bestand tegen het bombardement aan roddels, meningen, oordelen, nieuwtjes, zorgen en sensatie dat dagelijks over ons heen gestrooid wordt? Wat kunnen we doen? Hoe schudden we dit van ons af? In mijn nieuwste boek ‘De vrouw die zweeg’ vertel ik het verhaal van mensen die zich hier een weg in vinden. Zoekend. Tastend. Samen.
Een belasting op data zou helpen om de stroom van mailtjes, appjes, nieuwtjes in te dammen. En daarnaast misschien een stille revolutie. Een herwaardering van momenten buiten het bereik van taal, waar algoritmen ons niet kunnen raken en waar artificial intelligence geen weet van heeft.
Misschien zingen, lachen, dansen. Of zwijgen, buiten in het bos.
Thomas van Slobbe,
auteur van het boek De vrouw die zweeg.