Op 21 december 2023 had ik het genoegen om te spreken met Els Launspach, auteur van De Tuinen van licht, een roman die vorig jaar is verschenen bij Sterck & De Vreese. Een mooi en lang gesprek, waarin een nieuwe wereld openging.

• Wat was de inspiratie voor het boek?
Het onderwerp kwam op mijn pad. Iemand vroeg me om zijn familiegeschiedenis te schrijven en op die manier ben ik verzeild geraakt in tuinen. Het behoorde niet tot mijn expertise, maar ik heb me erin verdiept en veel ontdekkingen gedaan.

• Waarom wilde je dit boek schrijven?
Uiteindelijk wilde ik mensen troosten met dit verhaal. Iedereen probeert iets te doen, iets bij te dragen wat voor anderen belangrijk is. De grote namen in de geschiedenis kennen we allemaal, maar veel mensen die tussen de bekende namen hebben geleefd, hebben het grondwerk verricht. De traditie van landmeters in Nederland is daar een voorbeeld van. Zij beheerden het land en het water, bouwden al sinds de middeleeuwen kennis op; zij zorgden ervoor dat Holland grond kon winnen van de zee en dat dit zo bleef.
Ook in onze tijd proberen we allemaal iets speciaals te doen, wat vaak niet wordt opgemerkt. De roman vertelt hoe Pierre, een jonge hovenier uit Parijs, erin slaagt dat te accepteren.

• Wat is jouw connectie met het onderwerp van het boek?
Ieder mens draagt iets bij en wil een verschil maken. Je wilt je als individu onderscheiden. Veel grote namen hebben hun bekendheid te danken aan pionierswerk dat verricht is door mensen die daarvoor te weinig of nooit zijn gewaardeerd. Dat is inherent aan het menselijk bestaan, het geldt bijna voor iedereen. Dat interesseert me.

• Hoe is de titel ontstaan?
Het boek bestaat uit twee niveaus: de geschiedenis en de moderne tijd. In de geschiedenis stonden de grote tuinen voor macht. Een paleis moest uitdrukking geven aan kunstzinnigheid en hoeveel macht de eigenaar had. De tuin speelde hier een belangrijke rol in en werd extra mooi gemaakt voor bezoek. Tegenwoordig bespreken wij dingen in de wandelgangen. Vroeger besprak men politieke kwesties al wandelend door de tuinen. ’s Avonds werden de compartimenten met fakkels verlicht en werden er zelfs banketten of voorstellingen gegeven.
In de moderne lijn mijmert het personage Matthieu, die zijn overleden vrouw mist, vaak over haar spirituele ideeën, waar hij zich absoluut niet in kon vinden. Bijvoorbeeld dat je ‘naar huis’ gaat als je overlijdt, naar tuinen van licht waar je na een rustpauze voor nieuwe levenservaring kunt kiezen. In de loop van het boek komt ook Matthieu tot een soort verzoening met die denkbeelden van zijn vrouw. Door zelf het verhaal van Pierre te verzinnen begint hij anders over de dood te denken.

• Wat was het moeilijkste punt in het schrijfproces?
Het lastigste was mijn eigen thema vinden, mijn ingang tot het onderwerp. Zelfs na veel research wilde het maar niet slagen. Ik heb toen overwogen om de opdracht terug te geven. Een roman schrijven, onbetaald, kost jaren. Soms wel 6 of 7 jaar. Dus moet je echt gemotiveerd zijn om juist dat verhaal schrijven.
Het kwartje viel door een artikel over de vorstelijke toegangslaan in Nederland, waarvan de herkomst onduidelijk is. Ik heb Pierre, door zijn opleiding en enthousiasme, die toegangslaan laten bedenken voor het jachtslot in Naaldwijk, dat gedurende zijn leven is uitgegroeid tot het beroemde paleis Honselaarsdijk. Geïnspireerd door Italiaanse bouwmeesters en samen met een plaatselijke landmeter heeft hij het basisontwerp voor Honselaarsdijk geleverd en een prachtige toegangslaan tot stand gebracht. Pierre was een bastaard zoon, zodat hij door zijn familie niet serieus genomen werd. Samen met de wiskundige Simon Stevin (de rechterhand van stadhouder Maurits), werkte Pierre aan twee tuinen in de Republiek. Later ging zijn jongere halfbroer André, wel een officiële zoon, er met de eer vandoor. In de meeste boeken over tuinarchitectuur staat deze Andre Mollet vermeld. Dit thema van twee halfbroers en hun rivaliteit wordt ook weerspiegeld in de relatie tussen de twee stadhouders Maurits en Frederik Hendrik, ook halfbroers. Toen ik dit thema had, kon ik echt beginnen met schrijven.

• Welk karakter uit De tuinen van licht zou je voor een dag willen zijn?
Gonde, de vrouw van Pierre. Hij was katholiek, zij protestants. Daarom had ze bewondering voor een Vlaamse protestantse hertogin die bijzondere tuinen had ontwikkeld, ook in Luik. Gonde wilde dit graag voortzetten. In Luik ontdekte ze dat sommige tulpenbollen niet egaal van kleur blijven maar juist een prachtige tekening in hun bloembladen krijgen.
Trouwens, in de geschiedenis zijn de bekende namen vaak de mannen, terwijl al dat grote werk alleen mogelijk was door onnoemelijk veel vrouwen zoals Gonde. Daar valt nog veel meer over te vertellen.

• Is er een boodschap die je aan de lezers zou willen meegeven?
Ik heb veel respect voor wat mensen in de geschiedenis allemaal hebben gedaan. Wat wij nu vanzelfsprekend vinden, hebben we te danken aan hun harde werk en inzet, soms in de meest barre omstandigheden. Niet iedereen hoeft er met zoveel interesse bij stil te staan, maar dat we het ons realiseren, is belangrijk.

• Als je één zin mocht gebruiken om je boek te omschrijven, wat zou het zijn?
De geschiedenis een menselijk gezicht geven. Dankzij de vele ‘witte plekken’ in de bestaande documenten, het verleden dat nog niet onderzocht is.

• Waarom moet iedereen deze roman lezen?
Als je van de 17e eeuw houdt, met name Holland in de Europese context, is dit een boek voor jou. Het historische verhaal speelt zich af tijdens de 80 jarige oorlog toen de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden enorm veel presteerde, waardoor de gebeurtenissen super leuk zijn voor liefhebbers van de geschiedenis, maar ook van onze eigen tijd.

De tuinen van licht | Els Launspach | ISBN 978 946 471 062 5 | Paperback | 352 pagina’s | verkoopprijs € 27,50 | 2023 | Sterck & De Vreese